Τα ολίγα χρόνια πριν την άλωση η Βυζαντινή Αυτοκρατορία μόνο κατά το όνομα υπήρχε. Ήταν περιορισμένη κυρίως στην περιοχή γύρω από την Κωνσταντινούπολη και σε κάποιες άλλες σκόρπιες περιοχές όπως το Δεσποτάτο του Μυστρά. Οι θρησκευτικές έριδες, οι εμφύλιες διαμάχες, οι σταυροφορίες και η εμφάνιση πολλών και επικίνδυνων εχθρών στα σύνορά της είχαν καταστήσει την πάλαι ποτέ Αυτοκρατορία ένα «φάντασμα» του πολύ ένδοξου παρελθόντος της.
Για τους Έλληνες η Άλωση της βασιλίδας των πόλεων είναι ένα γεγονός που προκαλεί θλίψη και πόνο. Δυστυχώς η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είχε φτάσει τον 15ο αιώνα σε τέτοιο σημείο παρακμής, είχε παραμελήσει σε τέτοιο βαθμό την άμυνά της, που ουσιαστικά η επερχόμενη καταστροφή της Πόλης ήταν αναπόφευκτη και αναμενόμενη. Η πτώση είχε προδιαγραφεί καθώς η ίδια η Αυτοκρατορία δεν ήταν παρά η σκιά του παλαιού της εαυτού, ενώ τα δυτικά κράτη έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους εσωτερικά προβλήματα και εξωτερικούς εχθρούς, ακόμη και αν το ήθελαν, δεν ήταν σε θέση να βοηθήσουν το Βυζάντιο.
Η υπεροχή των πολιορκητών ήταν συντριπτική σε αριθμούς, σε οπλισμό και σε στρατιωτική οργάνωση σε σχέση με την παραμελημένη άμυνα της Πόλης. Είναι δε η πρώτη φορά στην στρατιωτική ιστορία που καταγράφεται μαζική χρήση πυροβολικού, πυροβολικό που έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στην επιτυχία της πολιορκίας. Με το πυροβολικό οι Τούρκοι βομβάρδισαν τα χιλιόχρονα τείχη της Πόλης προξενώντας πολλά καταστροφικά ρήγματα και καταπονώντας τους πολιορκούμενους με την συνεχή προσπάθεια να επισκευάζουν τις ζημιές. Ο σουλτάνος στο θέμα του πυροβολικού υπήρξε ιδιαίτερα προνοητικός, αλλά και τεχνικά-εξοπλιστικά καταρτισμένος. Αναφέρουμε μια μικρή πτυχή αυτής της ιστορίας για να επιβεβαιώσουμε την σημασία που έπαιξε ο εξοπλισμός των Τούρκων με κανόνια στην πολιορκία.
Το 1452 παρουσιάστηκε στον Αυτοκράτορα Παλαιολόγο ένας Ούγγρος οπλουργός πυροβόλων ονόματι Ουρβανός για να του προσφέρει τις υπηρεσίες του. Ο Κωνσταντίνος ΙΑ΄ όμως λόγω των πενιχρότατων οικονομικών της Πόλης δεν μπορούσε να πληρώσει για τις υπηρεσίες, τις πρώτες ύλες και τα τεχνικά μέσα για την κατασκευή του βαρέως τύπου κανονιού που πρότεινε ο Ουρβανός, ο οποίος μετά την αρνητική απάντηση του Παλαιολόγου κατέφυγε στον σουλτάνο. Ο Ούγγρος οπλουργός δήλωσε στον Μωάμεθ Β΄ ότι ήταν σε θέση να κατασκευάσει κανόνια που εκτοξεύουν πολύ μεγάλο λίθο, κατάλληλο για το πάχος και την αντοχή των τειχών της Πόλης. Ο σουλτάνος τον προσέλαβε με μεγάλο μισθό και του έδωσε την απαραίτητη χρηματοδότηση για την κατασκευή των κανονιών.
Στην ελληνική πλευρά ο Κωνσταντίνος διαβλέποντας τον κίνδυνο της πολιορκίας προσπαθούσε με τα πενιχρά του μέσα να ενισχύσει την άμυνα της Πόλης. Ο τελευταίος Αυτοκράτορας έκανε ότι καλύτερο μπορούσε με τα μέσα που διέθετε. Επισκεύασε τα τείχη και στρατολόγησε όλους τους άνδρες που μπορούσαν να πολεμήσουν, ο ιστορικός της εποχής Σφραντζής κάνει λόγο για 4773 Έλληνες και περίπου 2.000 ξένους μισθοφόρους. Όμως η φρουρά αυτή δεν ήταν ούτε ικανή, ούτε υπήρχε οργανωμένο σύστημα άμυνας και ούτε ο κατάλληλος και επαρκής εξοπλισμός. Οι περισσότεροι από τους 7.000 Έλληνες και μισθοφόρους υπερασπιστές της Πόλης δεν ήξεραν να πολεμούν και μάχονταν με τις ασπίδες, τα ξίφη και τα τόξα τους περισσότερο βάσει ενστίκτου παρά ικανοτήτων ή εκπαίδευσης.
Στην αντίπαλη πλευρά ο στρατός των Τούρκων αποτελείτο από στρατεύματα των επαρχιών του οθωμανικού κράτους, αλλά και επικουρικά στρατεύματα που όφειλαν να στέλνουν τα υποτελή προς τους Οθωμανούς κράτη. Υπολογίζεται ότι το σύνολο του τουρκικού στρατού ανερχόταν σε περίπου 150.000, αποτελείτο δε από πεζικό, ιππικό, πυροβολικό και τους ελαφρά οπλισμένους τοξότες, σφενδονιστές και ακοντιστές. Ο στρατός αυτός ήταν πολύ καλά εξοπλισμένος με κάθε είδος αμυντικό και επιθετικό όπλο της εποχής. Οι πολεμιστές έφεραν ασπίδες επενδυμένες με σίδηρο, κράνη, τόξα και βέλη, ξίφη και οτιδήποτε άλλο θεωρούνταν κατάλληλο για τειχομαχία, η δε στρατιωτική δομή και οργάνωση αυτού του στρατού θα μπορούσε ακόμη και με σημερινά δεδομένα να χαρακτηριστεί τέλεια.
Οι Τούρκοι με το πυροβολικό τους προκαλούσαν τεράστιες ζημιές στα τείχη, τα οποία έπλητταν καθ’ όλη την διάρκεια της ημέρας από την αρχή της πολιορκίας την 6η Απριλίου 1453. Τα κανόνια του Ουρβανού έκαναν μεγάλη ζημιά στην άμυνα της Πόλης. Τα τείχη που είχαν προσφέρει προστασία για πολλούς αιώνες ήταν πλέον ανεπαρκή στο σύγχρονο πυροβολικό της εποχής. Οι Έλληνες υπερασπιστές δεν προλάβαιναν να επισκευάσουν τα ρήγματα από τις συνεχιζόμενες βολές των κανονιών και τις προσπάθειες των Τούρκων να εισβάλουν από τα ρήγματα και να εισέλθουν στην Πόλη. Από την 19η Μαΐου έως και την πτώση της Πόλης την 29η του ιδίου μηνός, οι βομβαρδισμοί των τειχών ήταν συνεχείς και ανηλεείς και οι προσπάθειες των Ελλήνων να επισκευάσουν τα τείχη ασταμάτητες, αλλά ταυτόχρονα και άκαρπες. Το ηθικό των πολιορκημένων είχε καταπέσει, υπήρχε έλλειψη πολεμοφοδίων και τροφίμων και οι υπερασπιστές είχαν λιγοστέψει. Οι προσευχές δεν μπορούσαν να σώσουν την Πόλη. Στις 27 Μαΐου πραγματοποιήθηκε ο ισχυρότερος βομβαρδισμός από την αρχή της πολιορκίας με αποτέλεσμα πολύ μεγάλη κατάρρευση των τειχών στην Πύλη του Αγίου Ρωμανού, που ευνοούσε την μαζική είσοδο των Τούρκων. Ο Αυτοκράτορας γνώριζε τι θα επακολουθούσε. Στις 28 και 29 Μαΐου οι Τούρκοι πραγματοποιούν τις τελικές τους επιθέσεις και εισβάλουν από τα κατεστραμμένα πλέον τείχη. Έλληνες και Γενουάτες μισθοφόροι του Ιουστινιάνη αγωνίζονται με απαράμιλλο θάρρος και γενναιότητα στην πύλη του Αγίου Ρωμανού, σε μια μάχη που διήρκεσε πολλές ώρες έως το ξημέρωμα της 29ης Μαΐου. Μετά τον τραυματισμό του Ιουστινιάνη, ενός πολύ γενναίου πολεμιστή, ο Αυτοκράτορας υπερασπίζεται μόνος του με ελάχιστους πολεμιστές την Πύλη του Αγίου Ρωμανού, ενώ ταυτόχρονα η Κερκόπορτα, κοντά στα ανάκτορα του Πορφυρογέννητου, ανοίγει και εισβάλουν και από εκεί οι Τούρκοι, με τους υπερασπιστές να μην μπορούν πλέον να συγκρατήσουν τα δυο μέτωπα εισβολής. Η Πύλη του Αγίου Ρωμανού και η Κερκόπορτα ήταν τα δυο τελευταία σημεία μάχης του Ελληνισμού του Βυζαντίου. Ο Αυτοκράτορας έπεσε μαχόμενος, αν και οι συνθήκες του θανάτου του παραμένουν αδιευκρίνιστες. Οι Τούρκοι πιθανότατα δεν γνώριζαν ότι αυτός που είχαν θανατώσει ήταν ο τελευταίος Αυτοκράτορας των Ελλήνων.
«Εάλω η Πόλις» αντήχησε σε όλη την Βασιλεύουσα, μια άλωση που ήταν αναπόφευκτη και αναμενόμενη, διότι η ιστορία τιμωρεί τους λαούς που παραμελούν την άμυνά τους. Είναι προφανές ότι κάθε λαός πρέπει να διδάσκεται από τις ιστορικές του αποτυχίες, αποτυχίες οι οποίες δεν πρέπει να επαναλαμβάνονται. Σήμερα ζούμε άλλου τύπου αλώσεις οι οποίες είναι μικρές και καθημερινές, εξίσου όμως επικίνδυνες και οδυνηρές με την 29η Μαΐου 1453. Η υπονόμευση της γλώσσας μας, η άγνοια της ιστορίας μας, οι υποχωρήσεις απέναντι στους Τούρκους, Σκοπιανούς και Αλβανούς, οι συμμαχίες με τους Αμερικανοσιωνιστές και η εγκληματική παραμέληση της Άμυνας μας αποτελούν μικρές αλώσεις που απαιτούν Εθνική Αντίσταση και πατριωτική μαχητικότητα.
Εμείς οι Εθνικιστές αρνούμαστε την αφομοίωση και αλλοτρίωση που προσπαθούν να μας επιβάλλουν οι Αμερικανοσιωνιστές και η Παγκοσμιοποίηση, αρνούμαστε να αναγνωρίσουμε γκρίζες ζώνες στα πελάγη και τα εδάφη μας. Θα αγωνισθούμε μέχρι τέλους για να αναστήσουμε το Έθνος μας και να απελευθερώσουμε τις αλησμόνητες Πατρίδες μας.
Γ. Λιναρδής
